بروزرسانی: 19 آذر 1404
راه های غذا خوردن؛ فرهنگهای جهانی
آیا تا به حال به این فکر کرده اید که راهی که ما غذا می خوریم چقدر می تواند متفاوت باشد؟ راستش را بخواهید، از بچگی همیشه این موضوع برایم جالب بود. مثلا در تهران، معمولاً همه کنار هم دور سفره قرا می گیریم و با هم غذا می خوریم، اما در سفرهای خارجی متوجه شدم که فرهنگ های مختلف، سبک های کاملا متفاوتی برای تفکر و تجربه غذا خوردن دارند. خب، چرا نباید یک لیوان چای ایرانی کنار خوردن غذا، به اندازه مزه آن بخشی از تجربه باشد؟ در این مقاله می خواهم شما را با چند سبک جالب و البته تعدادی حقایق جذاب درباره راه های غذا خوردن در فرهنگ های مختلف آشنا کنم. پس اگر آماده ای، بیایید دنیا را دور بزنیم!
تغذیه و جمعیت: چرا فرهنگ های غذایی اهمیت دارند؟
«تغذیه» فقط خوردن غذا نیست، بلکه یک تجربه عمیق فرهنگی است. با نگاهی به تاریخ، می بینیم که غذا همیشه فراتر از تأمین کالری بوده؛ غذا حرفی درباره هویت، تاریخ، باورها و روابط اجتماعی می زند. مثلا در ژاپن، مراسم چای آنقدر زیاد مورد احترام است که می توان آن را نوعی هنر دانست. آمریکایی ها به سرعت غذا خوردن و اسنک خوردن علاقه دارند، اما در ایتالیا صرف بهترین وعده غذایی به صورت آرام و همراه با گفتگوهای طولانی مهم است. حتی شیوه استفاده کردن از قاشق، چاقو یا دست ها و یا نشستن پای سفره خود بخشی از این فرهنگ هاست. روانشناسان تغذیه تاکید می کنند که این تفاوت ها نه تنها در افزایش سلامت جسمی بلکه در بهبود سلامت روانی نیز موثرند. به نظر شما این موضوع چقدر برای ما ایرانی ها که عاشق سفره های بزرگ خانوادگی هستیم مهمه؟
دست ها یا ابزارهای غذا خوردن؟ تنوع جهانی در استفاده از وسایل
در ایران، اغلب با قاشق یا دست غذای مخصوصی مثل نان و خورشت می خوریم، اما در کشورهای مختلف، این موضوع به شدت متفاوت است! در هند معمولاً از دست راست برای غذا خوردن استفاده می کنند چون دست چپ را «ناپاک» می دانند. در ژاپن، چوب های مخصوص غذای چینی (چاپستیک) رایج است و برایشان نوع استفاده از آن یک نوع هنر محسوب می شود. در غرب، چنگال و چاقو ابزاری استاندارد هستند، اما چند بار برایتان پیش آمده که قاشق صاف را برعکس بگیرید و قبل از فهمیدن منظورتان، یک لبخند عجیب از طرف طرف مقابل بگیرید؟! این ابزارها نمادی از تاریخ و فرهنگ آن منطقه اند و مثلا در فرهنگ ایرانی، غذا خوردن با دست هنوز هم جذابیت خاص خودش را دارد؛ احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتر است، درست مثل بچگی که مادر با دست غذا غذا را به ما می داد.
سفره ایرانی و اهمیت دور هم بودن
مطمئنم شما هم تجربه کرده اید که هیچ چیز مثل یک سفره بزرگ پر از خورشت و پلو نمی تواند آدم را شاد کند! این همان جادوی «تغذیه» است که بیشتر از غذاست. درباره ایرانی ها باید بگویم، دور هم نشستن و خوردن غذا یک سنت عمیق است که به انسجام خانواده و کاهش استرس کمک می کند. در همین پژوهش ها نشان داده شده که وعده های غذایی خانوادگی می تواند معیار مهمی برای سلامت روان کودکان و حتی بزرگسالان باشد (منبع: NCBI, 2014). از این جهت غذا خوردن در ایران بسیار اجتماعی و پر از گفتگو و صدای خنده است؛ می شود گفت همین لحظات، سوخت و ساز بیشتر عشق و زندگی ما را تأمین می کنند!
کهن الگوهای غذا خوردن در شرق و غرب: تفاوت در زمان و روش
به نظرتان چرا بعضی فرهنگ ها سه وعده غذایی رسمی دارند و بعضی کمتر یا بیشتر؟ این سوالی بود که در سفرهایم بارها به آن فکر کردم. در چین، غذا خوردن بیشتر یک مراسم هماهنگ است و معمولا 4 تا 5 وعده سبک و کوچک دارند. درمقابل، کشورهای غربی مثل آمریکا سه وعده غذایی نسبتا بزرگ می خورند. مطالعات تغذیه ای نیز نشان می دهد که خوردن وعده های متعدد و کم حجم می تواند کمک کند انرژی بدن به صورت یکنواخت تامین شود و از ناگهانی گرسنگی کشیدن جلوگیری شود (منبع: EatRight, 2019). اما این وسط نوع انتخاب غذا و مناسبات اجتماعی اطراف غذا خوردن خیلی بیشتر از تعداد وعده ها نظر مرا جلب کرد. در نهایت، به نظر می آید آنچه ما در کنار غذا می خوریم، بسیار مهم تر و عمیق تر از صرفا خوردن یک خوراکی است.
تغذیه و آداب: چند قاعده جهانی کمتر شنیده شده
آیا میدانستید که در برخی کشورها مثل تایلند، خوش خوراک بودن بسیار مهم است و باید در مقابل غذا تعریف کنید حتی اگر به مزه آن عادت ندارید؟ در آفریقا، احترام گذاشتن به غذا با خوردن یک تکه کوچک نشان داده می شود. در هنگام مهمانی های سنتی مراکش، مهمان نباید عجله کند چون غذا خوردن آرام و گذشتن لقمه به دیگری نشان می دهد. همینطور در کشورهای اسکاندیناوی، زود گذاشتن قاشق روی میز یعنی «تمام کردن» و گاهی بیانگر بی ادبی است (منبع: Cultural Atlas, 2020). این ریزه کاری ها واقعا هیجان انگیزند؛ یعنی هر لقمه می تواند پیامی داشته باشد، و دانستن آنها باعث می شود در مهمانی های بین المللی هم «ستاره» باشید!
تجربه شخصی: وقتی در ژاپن با چاپستیک ها دست و پنجه نرم می کردم
من شخصاً وقتی اولین بار به ژاپن سفر کردم، یک شوخی کوچک در ذهنم شکل گرفت: «چاپستیک دیوونه م کرده!» تصور کنید یک ایرانی که به قاشق، چنگال و دست عادت کرده، حالا باید غذاهای لذیذی مثل سوشی و رامن را با آن چوب های ظریف بخورد! روزهای اول کلی خنده به خاطر سقوط های ناگهانی لقمه هایم داشت، اما مردم اطرافم خیلی حمایتم کردند. حتی یک روز یک خانم ژاپنی به من گفت:
«نوجوانی که دست به غذا شدنش چنین صحنه هایی دارد، حتما عاشق یاد گرفتن است!»این تجربه به من آموخت که تحمل شکست و لبخند زدن همراه با یادگیری، بهترین راه یادگیری «تغذیه» در فرهنگ نو است. حالا هر بار غذا با چاپستیک می خورم یک حس ماجراجویی در دلم زنده می شود!
سخن پایانی؛ چرا بدانیم درباره راه های غذا خوردن در فرهنگ های مختلف؟
خب، حالا که کمی دستتان آمده چقدر «تغذیه» می تواند موضوعی پیچیده و البته دلنشین باشد، من یک نکته مهم را نباید فراموش کنیم: غذا صرفا یک کالری سوزاندن نیست، بلکه پلی است میان فرهنگ ها، زبان ها و قلب ها. وقتی یک فرهنگ را از طریق غذاهایش بشناسیم، قدم بزرگی به سمت درک بهتر جهان برداشته ایم. پس دفعه بعد که کنار سفره نشستید، کمی بیشتر به آداب و راه های غذا خوردن اطرافیانتان توجه کنید و به این فکر کنید که پشت هر لقمه، داستانی جذاب نهفته است. همانطور که دنیای ما رنگارنگ است، راه های تغذیه نیز باید شاداب و متنوع باشند. شاید هم همین تنوع است که باعث می شود طعم زندگی شیرین تر شود، درست مثل همان قاشق قورمه سبزی تکلیف دار مامان!
سوالات متداول درباره راه های غذا خوردن در فرهنگ های جهانی
به دلیل تفاوت های تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی و حتی مذهبی، هر جامعه سبک خاص خود را برای غذا خوردن دارد که منعکس کننده هویت و ارزش های آن است.
خیر؛ در برخی فرهنگ ها فقط از دست راست استفاده می شود و در بعضی جاها ممکن است اینکار بی ادبانه تلقی شود. بهتر است قبل از سفر با آداب محلی آشنا شویم.
مطالعه، سفر، و تعامل با مردم آن کشورها بهترین روش ها هستند. همچنین کتاب ها و منابع معتبری درباره فرهنگی غذایی نیز موجود است.
بله! شیوه های غذا خوردن مثل تعداد وعده ها، آرام خوردن یا سریع غذا خوردن می تواند بر هضم، جذب مواد غذایی و سلامت روان تأثیرگذار باشد.
دور هم بودن، احترام به بزرگ ترها، تکرار سنت ها و ایجاد حس صمیمیت و آرامش درمورد غذا خوردن بسیار پررنگ است.
جدول خلاصه مطالب
| موضوع | نکات کلیدی | منابع / یادداشت |
|---|---|---|
| تغذیه و فرهنگ | غذا صرفا غذا نیست؛ فرهنگ، هویت و روان افراد را منعکس می کند | مطالعات روانشناسی تغذیه |
| ابزارهای غذا خوردن | دست، چاپستیک، چنگال/چاقو هرکدام نماد فرهنگ خاص خود هستند | سنت ها و آداب جهانی |
| آداب جهانی | هر فرهنگ قوانین نانوشته خود را دارد که باید رعایت کرد | Cultural Atlas 2020 |
| تعداد وعده ها | تفاوت در تقسیم وعده ها در شرق و غرب، تأثیر بر سلامت | EatRight 2019 |
| تجربه شخصی | یادگیری با لبخند و تحمل شکست؛ راز موفقیت در تطبیق فرهنگی | مشاهدات سفر به ژاپن |